Ο ‘φωτισμός’ του Κουστουρίτσα Νεμάνια (τ.Εμίρ)

Γράμμα από το Ληξούρι: Αναγνώστης Λασκαράτος

Κύριε Ροΐδη,
Αγιες μέρες που είναι για την Ορθοδοξία (που γιορτάζει μόνη της το Πάσχα, ξέχωρα από την υπόλοιπη Χριστιανοσύνη), αλλά και λόγω μιας αφορμής που θα την πω παρακάτω, είπα να παρουσιάσω ένα θαύμα, την απότομη προσγείωση ενός...

διανοούμενου καλλιτέχνη στους, πιο φιλόξενους και από οίκο ανοχής, κόλπους της Ανατολικής Εκκλησίας. Όσο για τον  υπότιτλο, δεν έχω τη φιλοδοξία να πάρω τη σκυτάλη από τον Όσκαρ Ουάιλντ, που μας χάρισε τις σοφές σκέψεις του στο έργο του «Ψυχή του ανθρώπου στο Σοσιαλισμό». Απλά προσπαθώ χωρίς ιδιαίτερες φιλοδοξίες να περιγράψω το περιεχόμενο του άρθρου, που θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί και «Οι Μεταμορφώσεις ενός σκηνοθέτη, μετά την πτώση του Σοσιαλισμού» κ.ο.κ.
—–Ζούμε σε μια κοινωνία που χαρακτηριστικό της, όπως και κάθε συντηρητικής και καθυστερημένης κοινωνίας, είναι η καλλιέργεια μύθων και η ενοχοποίηση της κριτικής των ειδώλων. Προσωπικά θεωρώ κλασσική περίπτωση στο χώρο της Αριστεράς αυτή των Μανώλη Γλέζου και Μίκη Θεοδωράκη που, έχοντας εξασφαλίσει ισόβια ασυλία, διακινούν ακροδεξιές απόψεις χωρίς κανείς σχεδόν να τους απαντάει, ειδικά στον πρώτο που παραμένει ταμπού, γιατί ο δεύτερος έχει φροντίσει να αυτοεκτεθεί με καταστροφική μεγαλοπρέπεια. Έτσι και ο συγκαλυμμένος εξτρεμισμός των πολιτικών απόψεων του Κουστουρίτσα, παραμένει άγνωστος στο ευρύ κοινό και προστατευόμενος από συμπαθούντες ή άτολμους ή ανίδεους δημοσιογράφους, αφήνοντας τους θαυμαστές των ταινιών του να καταναλώνουν αλόγιστα τις ιδιόρρυθμα ακροδεξιές και με «επιστημονική» πονηριά διακινούμενες πεποιθήσεις του. Ο Κουστουρίτσα είναι σίγουρα ένας μεγάλος σκηνοθέτης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολιτικές του θέσεις είναι πάνω από την κριτική. Η εγχώρια, με λίγες εξαιρέσεις, σιωπή γύρω από αμφιλεγόμενες δηλώσεις και κινήσεις του, μπορεί να αποδοθεί είτε στην κουλτούρα της Ομερτά που ανθεί στην ελληνική κοινωνία, είτε στην αδυναμία να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της πρόκλησης ή της τρέλας.
—–Ο Κουστουρίτσα βαφτίστηκε το 2005 Χριστιανός Ορθόδοξος σε ένα μοναστήρι, ανήμερα του πολεμιστή Αγίου Γεώργιου, ενός στρατιωτικού που τον έχουν για προστάτη τους πολλοί χριστιανικοί στρατοί. Υποθέτω ότι η επιλογή της ημέρας και ο συμβολισμός της έγιναν συνειδητά. Η μεταστροφή του στην Ορθοδοξία δεν έχει τίποτα από τα χαρακτηριστικά αυτής του πρώην ουτοπιστή σοσιαλιστή Ντοστογιέφσκι. Ο τελευταίος ήταν απόλυτα ειλικρινής και έντιμος μέσα στις απελπισμένες μυστικιστικές του αναζητήσεις. Δεν έχει επίσης τίποτα από την αναγεννητική στροφή του πρώην τυπικά Ορθόδοξου στρατιωτικού Τολστόι στον ευαγγελικό χριστιανισμό, γεγονός που κόστισε τον Αφορισμό του. Ο Κουστουρίτσα μοιάζει να γοητεύεται από τον εθνικισμό, τον καισαρισμό, την κοσμική επισκοπική εξουσία, τη χλιδή, το θρησκευτικό και φυλετικό μίσος, την εχθρότητα προς τη Δημοκρατία και προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, που μαστίζουν την Ανατολική Εκκλησία. Προέρχεται από αδιάφορη θρησκευτικά, τυπικά μουσουλμανική, οικογένεια. Ο ίδιος παραδέχτηκε πως ο πατέρας του ήταν άθεος. Οι γηγενείς Ευρωπαίοι αστικοποιημένοι μουσουλμάνοι (Αλβανία, Βοσνία κλπ) έχουν τόση σχέση με το Ισλάμ όση και οι Ελληνορθόδοξοι με το Χριστιανισμό, δηλαδή περίπου καμία. Ο Κουστουρίτσα δικαιολόγησε τη «μεταστροφή» του αναζητώντας τις ρίζες του στη σερβική Ορθοδοξία των πολύ μακρινών του προγόνων, που εξισλαμίστηκαν, μας λέει, βίαια. Ο πράγματι εκτεταμένος όμως εξισλαμισμός των Βόσνιων Ορθόδοξων δεν φαίνεται να έγινε με τη βία, όπως δεν έγινε και πουθενά αλλού, έγινε εθελοντικά και για οικονομικούς λόγους και γιατί τα μακροχρόνια μίση των ντόπιων Καθολικών και Ορθόδοξων είχαν κουράσει το χριστιανικό πληθυσμό και γιατί υπήρχε η προϊστορία του διωγμού από την Ορθόδοξη Εκκλησία των χριστιανών Βογόμιλων.
—–Ο σκηνοθέτης μας δεν είναι ούτε ανήλικος, ούτε κάποια αγράμματη γριούλα, κάνει συνειδητά επιλογές που δεν αντέχουν στο φως της κριτικής. Ο γιός του Μουράτ λοιπόν, ο Εμίρ βαφτίστηκε σε ηλικια 51 ετών, παίρνοντας το όνομα Νεμάνια. Ένα όνομα καθόλου τυχαίο που σηματοδοτεί το μέγεθος της φρεναπάτης ή της υποκρισίας ή και των δυο μαζί. Ο Νεμάνια (=φτωχός, κι ο Κουστουρίτσα που ζει σε δικό του χωριό, σκηνικό παλιάς του ταινίας με μια ξύλινη ορθόδοξη εκκλησία, έναν κινηματογράφο, εστιατόρια, καταστήματα και περίπτερα με τοπικά προϊόντα, δεν μου φαίνεται για άπορος) ήταν ένας κοινός δολοφόνος εξουσιομανής ηγεμόνας, πρώην Καθολικός που ασπάστηκε την Ορθοδοξία. Ανέτρεψε τον αδελφό του Τιχομίρ, με τη βοήθεια της Εκκλησίας, μετά από σκληρή μάχη κατά την οποία ο τελευταίος πνίγηκε σε κάποιο ποτάμι. Η Ορθόδοξη πίστη του δεν εμπόδισε το «Μεγάλο Ζουπάνο της Ράσκας» να συμμαχήσει με τον καθολικό αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φρειδερίκο Βαρβαρόσσα στην τρίτη Σταυροφορία κατά του Βυζαντίου. Αυτή η πίστη του έδωσε και το πρόσχημα να αιματοκυλίσει, προεδρεύοντας προηγουμένως Συνόδου των Σέρβων ορθόδοξων επισκόπων (εικόνα από φρέσκο του 1290), τους χριστιανούς Βογόμιλους, τους πιθανότερους πρόγονους του Κουστουρίτσα, που αργότερα (15^ος αι.) όσοι γλύτωσαν από το ορθόδοξο λεπίδι, κατέφυγαν στη Βοσνία, καταρρακωμένοι και αποδεκατισμένοι από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες, από τους Βούλγαρους τσάρους και από τους δυο Νεμάνια, τον άγιο και το γιό του. Στιγματισμένοι με πυροσφραγίδες, με τον αρχηγό τους Βασίλειο και τους συντρόφους του καρβουνισμένους στον Ιπόδρομο το 1118 από τον οικουμενικό πατριάρχη Νικόλαο το Γ΄ και τον αυτοκράτορα,  στις φωτιές της Ιερής τους Εξέτασης, έγιναν τελικά μουσουλμάνοι για μια καλύτερη ζωή.
—–Οι Βογόμιλοι βαρύνονταν με τρία μεγάλα αμαρτήματα που ενοχλούσαν κάθε ορθόδοξη  Εξουσία. Μελετούσαν το Ευαγγέλιο, δεν είχαν επαγγελματικό ιερατείο, πίστευαν στην κοινωνική Δικαιοσύνη και πολεμούσαν γι’αυτήν, πράγματα ασυγχώρητα. Στην ουσία ο Κουστουρίτσα, μεταστρεφόμενος στην Ορθοδοξία, πιθανόν να πρόδωσε τους κυνηγημένους προγόνους του και να δήλωσε υποταγή στους δολοφόνους και βασανιστές τους. Πράξη που δικαιολογεί και την έσχατη πλάνη του, να υπερασπιστεί εδώ και λίγες ημέρες με παραπλανητικά σοφίσματα, σα βουλευτής της σατανιστικής ‘Χρυσής Αυγής’ που θαυμάζει τον παιδόφιλο φονιά Στράιχερ, έναν φασίστα παιδεραστή, τον επίσκοπο της Τούζλα Βασίλειο. Αυτή είναι και η δεύτερη αφορμή να ασχοληθώ με την αφεντιά του.
—–Η προσχώρηση του Κουστουρίτσα στην Ορθοδοξία, και η υποστήριξή του προς την παραστρατιωτική Μαφία του Μιλόσεβιτς, απαιτούσαν και κάποια δικαιολόγηση των σφαγών που έκαναν οι Σέρβοι, πράγμα που έκανε πλαγίως στην ταινία  ‘Underground’, όπου προσπάθησε να αποδώσει τη σφαγή στην πρώην Γιουγκοσλαβία στους εκρηκτικούς χαρακτήρες των ανθρώπων της και όχι στον Εθνικισμό. Το πράγμα δεν πέρασε στη Δύση απαρατήρητο. Ο Βόσνιος συγγραφέας Αλέξανδρος Hemon κατήγγειλε ότι η ταινία υποβαθμίζει τις φρικαλεότητες των Σέρβων εθνικιστών παρουσιάζοντας τη σύγκρουση σαν αποτέλεσμα, «εσωτερικής, άγριας τρέλας». Ο Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας Aλεν Φιλκενκρότ  αποκάλεσε στην έγκυρη ‘Le Monde’ το σκηνοθέτη “χαμερπή και φανταχτερό εικονογράφο εγκληματικών στερεοτύπων» και την ταινία, που δεν την είχε όμως δει ακόμη (την είδε μετά και δεν άλλαξε γνώμη, την έγραψε, ίδια ξανά, στην αριστερή Liberation),  «εκδοχή της πιο παραπλανητικής σερβικής προπαγάνδας». Για την ταινία του επιτέθηκε και ο Γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ Ανρί Λεβί,  ενώ ο  Σλάβοϊ Ζίζεκ δήλωσε ότι ήταν μια από τις χειρότερες ταινίες που είχε δει. Το 2007 του απονεμήθηκε στη Γαλλία ο τίτλος του αξιωματικού της Λεγεώνας των Γραμμάτων, από τον υπουργό Πολιτισμού Ρενώ Donnadieu de Vabres, έναν δεξιό πολιτικό του κόμματος Σαρκοζί. Συνομιλώντας στη Θεσσαλονίκη με τη Σώτη Τριανταφύλλου ο Κουστουρίτσα, έδειξε, με αφορμή την κακή κριτική και την άστοχη βράβευσή του, για μια ακόμη φορά τις αθεράπευτα εθνικιστικές του αντιλήψεις, τσουβαλιάζοντας τους Γάλλους φιλόσοφους με το Γάλλο δεξιό υπουργό: «Έτσι είναι οι Γάλλοι, κρίνουν μεν, απολογούνται δε» («Εμίρ Κουστουρίτσα: ‘Δεν πιστεύω στη Δημοκρατία-Δεν αρκεί για νέες παγκόσμιες ανατροπές’»-‘ΤΟ ΒΗΜΑ’, Λ.Κουζέλη 25/05/2012). Καρπός του θρησκευτικού φωτισμού του Κουστουρίσα είναι και η τελευταία του (2012) ταινία «Our life»  (‘Η ζωή μας’), όπου ο ίδιος υποδύεται έναν ορθόδοξο μοναχό, απασχολημένο με το χτίσιμο ενός νέου μοναστηριού, που ανεβαίνει ένα λόφο κάθε μέρα μεταφέροντας  ένα σάκο με πέτρες και όταν φτάνει στην κορυφή φωνάζει, χαρούμενος, αφήνει εκεί τα λιθάρια και πηγαίνει πάλι πίσω. Ο Κουστουρίτσα θέλει προφανώς να ιδεολογικοποιήσει την κατά κανόνα άχρηστη ζωή των καλόγερων, που ζουν σε βάρος της κοινωνίας, φορείς κάθε διαστροφής, κλεπταποδόχοι και φύλακες μάταιων θησαυρών, απομονωμένοι σα θηρία ή δραστήριοι σαν επιχειρηματίες, λέγοντας πως  η ταινία συμβολίζει τάχα την πάλη του ανθρώπου! Καθόλου περίεργο, που το Γενάρη του 2010 είχε τιμηθεί στον καθεδρικό ναό της Μόσχας από τον πατριάρχη της, μαζί με το Ρώσο πρωθυπουργό, «για την “ενίσχυση της ενότητας των ορθόδοξων λαών”».
—–Τώρα που η σερβική Εκκλησία εξευτελίζεται από την αποκάλυψη της μακρόχρονης συγκάλυψης των σκανδάλων παιδεραστίας (και όχι μόνο) δυο εθνικιστών επισκόπων της, των Βρανίων Παχώμιου και Σβορνικίου Βασίλειου, κλήθηκε στα όπλα ο Κουστουρίτσα να υπερασπιστεί το δεύτερο και το έκανε με τρόπο τόσο στρεψόδικο και αποπροσανατολιστικό, που προσβάλλει τη νοημοσύνη μας. Μπορεί όποιος θέλει να δει την είδηση στην ιστοσελίδα του μεγάλης κυκλοφορίας σερβικού ταμπλόιντ ‘Kurir’ και εδώ σε σύντομη αγγλική μετάφραση.
—–«Koυστουρίτσα: Και τι έγινε αν ο Κασαβέντα είναι gay; “Μας διδάσκουν να είμαστε θετικά διατεθειμένοι προς τις παρελάσεις gay υπερηφάνειας, και τώρα μας λένε ξαφνικά ότι είναι λάθος που ο επίσκοπος είναι αμφισεξουαλικός. Και γι ‘αυτόν θα πρέπει να υπάρχει κατανόηση, δεν είναι εύκολο για αυτόν. Ο σκηνοθέτης Εμίρ Κουστουρίτσα υπεραμύνθηκε του Επισκόπου Βασίλειου Κασαβέντα, ο οποίος, μετά τη δημοσίευση ενός βίντεο στο οποίο έχει συλληφθεί επ ‘αυτοφώρω με ένα νεαρό άντρα, συνταξιοδοτήθηκε. “Υπάρχουν gay ταχυδρόμοι, αθλητές, γιατί δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν και στην Εκκλησία; Δείτε πόσοι από αυτούς είναι στην Καθολική Εκκλησία στην Αμερική, πόσος είναι ο αριθμός των ατόμων που είναι πραγματικά πέρα από την ετεροφυλόφιλη ζωή. Βλέπω ότι αυτό ενοχλεί περισσότερο από ότι οι διοργανωτές της gay παρέλασης».
—–Εδώ ο Κουστουρίτσα εμφανίζεται σαν κουφός και τυφλός. Αρκεί νομίζω μια τέτοιου μεγέθους υποκρισία για να δειχθεί ο άνδρας. Προσποιείται πως δεν ξέρει ότι είναι άλλο πράγμα να είσαι ομοφυλόφιλος αθλητής και άλλο ομοφυλόφιλος ομοφοβικός ρατσιστής επίσκοπος, θέλει να αγνοεί ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία καταδικάζει υποκριτικά και δαιμονοποιεί την ομοφυλοφιλία, πως ο Σέρβος πατριάρχης διαμαρτύρεται κατά της gay parade, την ίδια στιγμή που κουκουλώνει σκάνδαλα ιερής παιδεραστίας, πως ο Κασαβέντα δεν κατηγορείται για αμφιφυλόφιλος, όπως παραπλανητικά ισχυρίζεται ο Κουστουρίτσα, κατηγορείται για βιαστής 16χρονης μουσουλμάνας που τη βάφτισε με τη βία (ιερή παιδεραστία), κατηγορείται για βιαστής ανήλικων αγοριών (παιδεραστία) και για σεξουαλική παρενόχληση υφισταμένων του ιερέων και ιεροσπουδαστών, για τον ύποπτο θάνατο ενός νέου που αρνήθηκε να έχει σχέσεις μαζί του, για  τη σχέση του με έναν νεαρό στριπτιζέρ ο οποίος του αποσπούσε λεφτά για να μην μιλήσει, για την προκλητική φωτογράφηση μαζί του στο χυδαία πολυτελέστατο επισκοπικό του μέγαρο, για την οργάνωση οργίων με ισχυρούς φίλους του, για την ευλογία που παρείχε στη γενοκτονία των Μουσουλμάνων και για την κατεδάφιση σπιτιών Μουσουλμάνων προκειμένου να χτίσει ένα μοναστήρι. Τολμά να εξισώνει την κρυφή ομοφυλοφιλία του επισκόπου, με τη γενναία ομοφυλοφιλία των ακτιβιστών, που διώκονται από τη φαρισαϊκή Εκκλησία του Κασαβέντα. Κάνει πως αγνοεί ότι το βίντεο με το νεαρό ήταν το κρίσιμο στοιχείο, που εξανάγκασε να πάψει η συνένοχη ιερά Σύνοδος και ο ρατσιστής ομοφυλοφιλοφάγος πατριάρχης της (κάτι σαν το Χριστόδουλο) να κάνουν για χρόνια πως δεν ξέρουν τίποτα για τους δυο επισκόπους, αλλά και για μια σειρά άλλων άθλιων ιερωμένων. Μάλιστα ακόμη και τώρα αρνούνται να τους δικάσουν και προσποιούνται πως συνταξιοδότησαν τον άγιο Βασίλειο «για λόγους υγείας».
—–Φοβάμαι ότι αυτή η πτυχή της αντιφατικής προσωπικότητας του Κουστουρίτσα δεν θα αναδειχθεί ποτέ στην Ελλάδα, ότι ο ίδιος θα έρχεται εδώ και θα μιλάει σαν σεβαστός σοφός σε ένα υποκριτικό ακροατήριο, σαν Σέρβος επίσκοπος υπόλογος για παιδεραστία που λιτανεύει στη Μητρόπολη του Βώλου δίπλα στους αγίους Καλλίνικο τ.Πειραιώς και Θεόκλητο τ.Θεσσαλιώτιδος, χωρίς κανείς να ενοχλείται.

*

ΥΓ
—–Εδώ μια  κριτική των γερμανικών αγγλόφωνων «Ατλαντικών Καιρών» σε βάρος του Κουστουρίτσα (Ιούλιος 2009): «Τα καινούρια ρούχα του διευθυντή. Ο Εμίρ Κουστουρίτσα είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης, αλλά λίγοι γνωρίζουν τις αντιδραστικές πολιτικές του θέσεις…».

—–Εδώ ο Κουστουρίτσα μιλάει στο βίντεο σε εύκολα καταληπτά αγγλικά για την ταινία του “Our Life”, όπου όπως είπαμε υποδύεται έναν ορθόδοξο καλόγερο.